Het stenen tijdperk kwam niet ten einde omdat de stenen op waren. En zo zal het fossiele tijdperk niet aflopen omdat we straks door de kolen en bomen heen zijn. We zijn er te slim voor geworden, de effecten of gezondheid en ecologie zijn te groot. Dat is wat de koplopers in de samenleving nu al zien. Hun business zit in duurzame productie.
Veertig jaar geleden begon het mondiale milieubeleid met de conferentie in Stockholm. In 1972 was het motto ‘Only One Earth’. We moesten de wereldproblemen samen in VN-verband oplossen. Het UN Environmental Programme (UNEP) werd opgericht. Dat discours heeft veel van zijn vitaliteit verloren. We hebben een alternatief nodig voor het denken in termen van ‘grenzen aan de groei’; voor presentaties van wat allemaal fout gaat; voor de oplopende grafiekjes van emissies of scherp dalende trends in biodiversiteit. Niet omdat die grafiekjes een verkeerde voorstelling van zaken geven maar wel omdat ze geen richting geven aan de verandering.
De komende veertig jaar moeten we de droom realiseren van een wereld die welvaart rechtvaardig verdeelt; een wereld die kan leven van de energie die de natuur ons dagelijks geeft. Ophouden met het opdiepen en verbranden van fossielen, wisselen naar die bijzondere kracht van zon, water, wind en biogas.
Maatschappelijke verandering gaat zelden via een Groot Besluit. Het is vaak eerder dat steeds minder mensen geloven in de oude oplossingen en de nieuwe oplossingen zich aandienen. Zo zal het ook nu gaan. Maar je kan het wel vertragen of versnellen. Mijn stelling: spreek een radicaal systeem van voorrang af. Dat werkt als volgt.
De groene economie als nieuwe fase van duurzame ontwikkeling en het bestrijden van armoede zijn de twee centrale thema’s in Rio. Geef voorrang aan al die initiatieven die nu, in 2012, 2013 direct op het einddoel voor 2050 leveren. Reële armoedebestrijding, hernieuwbare energie of zelfs koppelingen tussen beide. Zo haal je de toekomst naar voren en mobiliseer je de energie van de samenleving voor je einddoel, dat van een groene, rechtvaardige samenleving. Je laat zien dat het kan.
Het is tijd om de vindingrijkheid die de iPhone, de apps, of zelfs maar de pitloze druif voortbracht, in te zetten om zonnekracht, die permanente bron van kernfusie, te mobiliseren voor maatschappelijke doelen. Dit motiveert en dat kwartje valt bij steeds meer mensen. Soms door een inspirerende sprekers of een schrijver met een goeie frasering, soms via een mooi filmpje. Kijk eens naar de presentatie van Wakawaka. Toegegeven, het is wel heel gelikt maar een lamp op zonne-energie, goedkoop en een directe levensverbetering voor velen in de wereld en ontstaan uit een initiatief van bedrijven en mogelijk gemaakt door burgers: is dat niet de spirit die we van Rio+20 willen?
Er blijft genoeg over voor de overheid. We zullen moeten praten over nieuwe instituties voor global governance – het tweede hoofdonderwerp op de agenda in Rio. De herijking van de sectorale aanpak van mondiale vragen. De VN zal zelf minder sectoraal moeten opereren en problemen meer in samenhang moeten durven bekijken. We moeten ook de regels van de WTO op een consequent streven naar verduurzaming aanpassen.
We hebben andere waarderingssystemen nodig in het verlengde van het ‘Beyond GDP’ pleidooi van Stiglitz en Sen; en we zullen NGOs en het bedrijfsleven een duidelijke rol moeten geven. NGOs als erkende waakhond en bron van nieuwe ideeën, bedrijfsleven welkom als bondgenoot waar het bereid is om zijn bedrijfsmodel te richten naar die realistische utopie van een rechtvaardige en duurzame samenleving voor 2050.
Nieuwe voorrangsregels als wissel naar een duurzame samenleving. Let’s fix it.
(geschreven voor Nationaal Platform Rio+20 en gepubliceerd op http://www.nprio2012.nl/blog)